उत्तर भारतात गेल्या तीन वर्षांत सुमारे 22% दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थांचे नमुने गुणवत्ता चाचण्यांमध्ये अपयशी ठरले आहेत, पंजाब, हरियाणा आणि हिमाचल प्रदेशात लक्षणीय अपयश दिसून आले आहे. अन्न सुरक्षा आणि मानक (FSS) कायद्याच्या नियमांनुसार, हलका प्रवर्तनामुळे व्यापक अन्न मिलावट होण्यास अनुमती मिळाली आहे. अपराध्यांविरुद्ध कायदेशीर कारवाई करण्यात आली आहे, परंतु सार्वजनिक आरोग्याच्या संरक्षणासाठी मजबूत देखरेख आणि कठोर प्रवर्तनाची आवश्यकता आहे.
गेल्या तीन वर्षांत, उत्तर भारतात अन्नातील भेसळ ही एक गंभीर समस्या बनली आहे, जिथे सुमारे 22% दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थांचे नमुने गुणवत्ता चाचण्यांमध्ये अयशस्वी झाले आहेत. पंजाब, हरियाणा आणि हिमाचल प्रदेशात हा चिंताजनक कल दिसून येत आहे, जो देखरेख आणि अंमलबजावणीमध्ये गंभीर ढिसाळपणा दर्शवितो.
आकडेवारी आणि प्रादेशिक तपशील:
केंद्रीय आरोग्य मंत्रालयाच्या आकडेवारीनुसार, क्षेत्रात एकूण 39,235 दूध आणि डेयरी उत्पादनाचे नमुने विश्लेषणासाठी पाठवण्यात आले. यातील 8,608 नमुने मानकांवर खरे ठरले नाहीत. हरियाणाने सर्वाधिक अपयशी दर नोंदवला, जिथे 28% पेक्षा जास्त नमुने वापरासाठी असुरक्षित ठरले. 2021-22 आणि 2023-24 दरम्यान, हरियाणात 12,165 नमुन्यांचे परीक्षण झाले, त्यापैकी 3,463 तपासणीत अपयशी ठरले.
हिमाचल प्रदेशात सुमारे 24% नमुने अपयशी ठरले, जिथे 6,082 नमुन्यांपैकी 1,433 सुरक्षा मानकांच्या अनुरूप नव्हते. पंजाबात 20,988 नमुन्यांपैकी 3,712 गुणवत्ता तपासणीत अपयशी ठरले. या आकड्यांमुळे सार्वजनिक आरोग्यावर गंभीर चिंता आहे, कारण संदूषित दूध मळमळ, अॅलर्जीची प्रतिक्रिया, दस्त, मधुमेह आणि हृदयविकाराच्या समस्यांना कारणीभूत ठरू शकते.
नियामक आव्हाने आणि प्रवर्तन:
अन्न सुरक्षा आणि मानक (FSS) कायद्याच्या कडक नियमांनंतरही, प्रवर्तन दुर्बल आहे. खाद्य सुरक्षा आणि मानक प्राधिकरण (FSSAI), जे खाद्य उत्पादनांच्या निर्माण, साठवण, वितरण आणि विक्रीचे नियंत्रण करते, नियमित देखरेख आणि तपासणी करते. तरीही, व्यापक मिलावटमुळे कडक प्रवर्तन आणि देखरेख आवश्यक आहे.
कायदेशीर कारवाई:
या निष्कर्षांच्या उत्तरादाखल कायदेशीर कारवाई करण्यात आली आहे. पंजाबमध्ये 3,216 नागरी आणि 204 आपराधिक प्रकरणे नोंदवली आहेत, तर हरियाणात 2,739 नागरी आणि 303 आपराधिक प्रकरणे नोंदवली आहेत. हिमाचल प्रदेशात 926 नागरी आणि 141 आपराधिक प्रकरणे नोंदवली आहेत. FSSAI ची प्रयत्नशिलता, ज्यात रँडम सॅम्पलिंग आणि न-अनुपालन करणाऱ्या खाद्य व्यवसाय ऑपरेटरांविरुद्ध दंडात्मक कारवाई यांचा समावेश आहे, खाद्य उत्पादनांच्या सुरक्षा आणि गुणवत्ता सुनिश्चित करण्यासाठी आहे.
वर्तमान परिस्थिती सार्वजनिक आरोग्याच्या संरक्षणासाठी आणि क्षेत्रातील दूध आणि दूध उत्पादनांची गुणवत्ता सुनिश्चित करण्यासाठी सुधारित नियामक उपाय आणि कठोर प्रवर्तनाची तातडीने आवश्यकता दर्शवते.